Wypalenie zawodowe znalazło się w kolejnej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, którą przygotowuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), a która wejdzie w życie w 1 stycznia 2022 roku. Wypalenie było sklasyfikowane już wcześniej jako stan wyczerpania życiowego. Zmiana dokonana obecnie polega na rozszerzeniu definicji tego zjawiska i powiązując je ze sferą życia zawodowego Wypalenie sklasyfikowano jako syndrom zawodowy, który wpływa na stan zdrowia, ale nie jako stan chorobowy. Sama WHO podkreśla, że wypalenie nie jest klasyczną jednostką chorobową, a co za tym idzie pomimo posiadania kodu (QD85) wypalenie nie będzie mogło na razie stanowić podstawy wydania zwolnienia lekarskiego.
Przyczyny Wypalenia zawodowego
Do schorzenia, jakim jest wypalenie zawodowe, prowadzi szereg czynników. Praca, która uprzednio była źródłem satysfakcji, staje się czymś nie do zniesienia. Wpływ na to mogą mieć: długotrwały stres, poczucie niesprawiedliwego traktowania w pracy, przeciążenie obowiązkami, presja czasu i brak wsparcia ze strony szefa, które w efekcie prowadzą do przeciążenia układu nerwowego.
Według jednego z najbardziej znanych modeli stresu organizacyjnego istnieje przynajmniej siedem kategorii stresu i grup czynników wywołujących stres:
1. czynniki związane z wykonywaną pracą – warunki pracy, presja, praca w godzinach nadliczbowych, wysiłek fizyczny, monotonia, ilościowe i jakościowe przeciążenie pracą;
2.
czynniki związane z funkcją pełnioną w organizacji, a więc niejednoznaczność
ról i wynikających z nich obowiązków, konflikt ról zawodowych, zakres
odpowiedzialności za innych, niepewność pracy
i płacy, niewielka władza w stosunku do zakresu obowiązków;
3. czynniki związane z rozwojem zawodowym, a więc obawa przed redukcją, zbyt wolny lub zbyt szybki awans;
4.
czynniki związane ze strukturą i kulturą
organizacyjną – niewielki lub żaden udział w podejmowaniu
decyzji, niesprawny przepływ informacji, brak poczucia
przynależności, brak skutecznych metod
konsultacji istotnych spraw;
5. czynniki związane ze stosunkami międzyludzkimi w organizacji – z przełożonymi, podwładnymi czy współpracownikami;
6. czynniki związane z kontaktami z otoczeniem, a więc problemy rodzinne, kryzysy życiowe, kłopoty finansowe, konflikt opinii własnych z opiniami organizacji, konflikt wymagań stawianych przez rodzinę i przez organizację;
7. czynniki związane z właściwościami jednostki – wzorce zachowań, tolerancja niejednoznaczności, motywacja, osobowość, sposoby radzenia sobie ze zmianami.
Skutki Wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe jest zjawiskiem wielowymiarowym. Objawy wypalenia bywają złożone. Mogą mieć różne nasilenie i przebieg. Wyczerpanie może przyjąć formę ogólnego zmęczenia, braku energii i zapału do działania, braku radości życia, zwiększonej drażliwości, impulsywności i nadreagowywania. Może się też wiązać z apatią, lękami, brakiem poczucia sensu życia, depresją, bezsennością, wycofaniem z relacji społecznych, absencją, kłopotami ze zdrowiem fizycznym, a nawet z myślami lub próbami samobójczymi. Warto podkreślić, że wypalenie może dotknąć każdego pracownika. Nie ma konkretnego wieku albo długości stażu zawodowego, w którym pojawiają się objawy wypalenia zawodowego.
Wyróżniamy następujące stadia wypalenia zawodowego:
– wyczerpanie emocjonalne charakteryzujące się stałym zmęczeniem i wyczerpaniem;
– depersonalizacja i cynizm skutkujące dystansem wobec współpracowników i klientów oraz brakiem zaangażowania w wykonywane zadania;
– brak poczucia osobistych osiągnięć i kompetencji w wykonywanej pracy.
Naukowcy podkreślają, że ogromnym problemem prowadzącym do wypalenia zawodowego jest brak regeneracji i odpoczynku. Istotną kwestią jest złapanie równowagi pomiędzy życiem zawodowym, a życiem poza pracą. Wypaleniu zawodowemu warto zapobiegać, zanim się pojawi. Lekarze podkreślają, że dobrym sposobem na walkę ze stresem jest wypracowanie efektywnych metod walki ze stresem. Może to być medytacja, hobby albo regularne uczestniczenie w zajęciach całkowicie odmiennych od tych, które wykonuje się podczas pracy zawodowej. Dobrze działa taniec, śpiew, oraz uprawianie jakiegoś sportu. Chodzi o to, żeby na jakiś czas w ciągu dnia zapomnieć o problemach zawodowych i po prostu cieszyć się życiem.
Jeśli wypalenie zawodowe już się pojawi, warto odwiedzić psychologa i porozmawiać z nim na ten temat. Pomocna może okazać się psychoterapia albo aktywna nauka technik relaksacyjnych i łagodzących skutki stresu. W niektórych przypadkach korzystna jest czasowa zmiana zajęcia.
Część pracodawców już dostrzegła problem wypalenia zawodowego. Firmy coraz częściej dają możliwość korzystania z terapeuty i psychologa, wprowadzają mentoring, który daje możliwość pracownikom niższego szczebla korzystania z doświadczenia starszych kolegów, stosują indywidualne podejście do organizacji czasu pracy.
Być może w przyszłości, podążając zarówno za wyzwaniami współczesności, jak i koncepcją tzw. work-life-balance, WHO uzna wypalenia za jednostkę chorobową.