Zgodnie z § 39a. Rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca ma obowiązek oceniać i minimalizować ryzyko zawodowe. W czasie procesu oceny ryzyka zawodowego należy wziąć pod uwagę wszystkie występujące przy wykonywaniu pracy czynniki środowiska pracy oraz sposoby wykonywania tych prac. Jeżeli chodzi o podział na czynniki środowiska pracy to możemy je podzielić m.in. na czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne oraz psychofizyczne.
OCENA RYZYKA ZWIĄZANA Z WYSTĘPOWANIEM SUBSTANCJI CHEMICZNYCH W ŚRODOWISKU PRACY
Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. przez czynnik chemiczny należy rozumieć każdy pierwiastek lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo, lub jest albo nie jest wprowadzany do obrotu.
Pracę z udziałem czynnika chemicznego określamy każdą pracą, w której stosuje się lub zamierza stosować czynnik chemiczny, w jakimkolwiek procesie, łącznie z wytwarzaniem tego czynnika, wszelkimi manipulacjami, przechowywaniem, transportem oraz usuwaniem w postaci odpadów i procesami przeróbki odpadów. To także wszelka działalność, która wynika z takiej pracy.
Zgodnie z § 2 Rozporządzenia, pracodawca jest obowiązany do ustalenia, czy w środowisku pracy występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie i / lub czy podczas wykonywania czynności służbowych pracownik będzie miał styczność z czynnikiem chemicznym. W takich sytuacjach pracodawca zobowiązany jest do dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny.
Przed rozpoczęciem oceny ryzyka pracodawca wykonuje odpowiednie pomiary, czy w środowisku pracy występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie. Pomiary powinny być przeprowadzone przez akredytowane laboratorium zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166). Na tej podstawie, pracodawca powinien przeprowadzić i udokumentować ocenę ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO ZWIĄZANA Z WYSTĘPOWANIEM HAŁASU I DRGAŃ W ŚRODOWISKU PRACY
Podstawowymi dokumentami prawnymi odnoszącymi się do hałasu i drgań w środowisku pracy są Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. Nr 157, poz. 1318).
Hałasem nazywamy wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziaływujące na narząd słuchu oraz inne narządy i układy. W środowisku pracy jest to każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia lub może zwiększać ryzyko wypadku przy pracy. Źródłami hałasu w środowisku pracy są głównie maszyny, urządzenia lub procesy technologiczne m.in.:
- maszyny stanowiące źródło energii (np. silniki spalinowe, sprężarki),
- narzędzia pneumatyczne (np. młotki, przecinaki, szlifierki),
- maszyny do rozdrabniania, kruszenia, przesiewania, przecinania, oczyszczania (np. młyny kulowe, sita wibracyjne, kruszarki, piły tarczowe),
- maszyny do obróbki plastycznej (np. młoty mechaniczne, prasy),
- obrabiarki skrawające do metalu lub drewna (np. szlifierki, tokarki, wiertarki, dłutownice, strugarki, frezarki),
- maszyny włókiennicze (np. przewijarki, krosna, przędzarki, rozciągarki, skręcarki, zgrzeblarki),
- urządzenia przepływowe (np. zawory, wentylatory),
- urządzenia transportu wewnątrzzakładowego (np. suwnice, przenośniki, podajniki).
Drgania mechaniczne, w aspekcie środowiska pracy, są to drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem. Jako czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku pracy wyróżniamy dwa rodzaje drgań:
- drgania miejscowe – drgania działające na organizm człowieka i przenoszone bezpośrednio przez kończyny górne,
- drgania ogólne – drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm człowieka, przekazywane do organizmu jako całości przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednicę lub plecy.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO ZWIĄZANA Z TRANSPORTEM RĘCZNYM
Ręczne prace transportowe mogą powodować konkretne skutki zdrowotne od krótkotrwałego bólu (kości, mięśni, nerwów, stawów, ścięgien oraz więzadeł) do poważnych urazów (np. pęknięć).
Do czynników ryzyka przyczyniających się do powstawania lub pogłębiania tego typu dolegliwości należy zaliczyć:
- czynniki związane z wysiłkiem fizycznym (np. przemieszczana masa transportowanych przedmiotów, częstotliwość powtarzania czynności podnoszenia, przenoszenia, pchania, ciągnięcia, obciążenie statyczne),
- czynniki organizacyjne (np. możliwość wpływania na sposób i tempo pracy, możliwość współpracy, organizacja stanowiska pracy),
- czynniki osobnicze (np. sprawność fizyczna, wiek, płeć).
Pracodawca chcąc ograniczyć ryzyko związane z wykonywaniem ręcznych prac transportowych powinien:
- zidentyfikować zagrożenia wynikające z wykonywania tych prac,
- konsultować i angażować pracowników lub ich przedstawicieli, którzy najlepiej wiedzą, jakie zagrożenia występują w miejscu pracy i mogą zaproponować praktyczne rozwiązania w celu ich kontrolowania.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO W NARAŻENIU NA SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Kodeks Pracy (Art. 222 w § 1) mówi, iż w sytuacji zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca zobowiązany jest zastosować wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli nie jest to możliwe, zobowiązany jest do wprowadzenia środków ograniczające stopień narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki określa:
- klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;
- wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych;
- szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez czynniki biologiczne, w tym:
- rodzaje środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia narażonych na działanie tych czynników,
- zakres stosowania tych środków oraz warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych pracowników.
Rozporzadzenie określa również sposób prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych i rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach oraz sposób przechowywania i przekazywania tych rejestrów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania choroby zawodowej.
Czynniki biologiczne –to czynniki, z którymi pracownicy mają kontakt w takich zawodach jak służba zdrowia, przetwórstwo rolno-spożywcze, przechowalnictwo płodów rolnych, rolnictwo i leśnictwo, gospodarka ściekami i odpadami, służby weterynaryjne, konserwatorzy zabytków i wiele innych.
Mikroorganizmy znajdują także zastosowanie do produkcji lekarstw, środków spożywczych oraz w produkcji różnych wyrobów, ale w wielu przypadkach mogą stanowić poważne niebezpieczeństwo, jako czynniki wywołujące choroby. Zależnie od rodzaju pracy możliwe są ciężkie choroby, infekcje, uczulenia oraz długotrwałe osłabienie i zaburzenia układu odpornościowego.
Szkodliwe czynniki biologiczne sklasyfikowano w czterech grupach opierając się na następujących kryteriach:
- prawdopodobieństwa wywołania chorób u człowieka,
- możliwych skutkach narażenia pracownika
- prawdopodobieństwa rozprzestrzeniania się wśród ludzi,
- skuteczności profilaktyki i leczenia.